Bağlamada Şelpe Tekniği Nedir?
Yaylı sazların atası olarak kabul görülmüş geniş bir coğrafi bölgede rastlanan kopuzun en önemli ve en büyük değişimi Anadolu’da gerçekleşmiştir. Anadolu’da meydana gelen değişimlerle birlikte aynı zamanda gelişime de uğramıştır. Gelişiminde Anadolu coğrafyasının zengin ve geniş kültüre sahip olmasının etkisi oldukça büyüktür. Sizlere bu yazımızda eski tarihinden beri süregelen şelpe tekniğinin ne olduğunu, nasıl yapıldığını ve nasıl ortaya çıktığını aktaracağız.
Şelpe Tekniğinin Kısaca Tarihi
Zamanla meydana gelen değişimlerden en önemlisi olan geçiş; at kılı, ipek tel gibi tellerden metal tellere yapılan geçiştir. Ve bu geçiş sazdaki tınlamada el ile çalmada birçok kolaylık sağlamıştır. Saz çeşitlerindeki değişikliklerin bir diğeri de ağaç gövdesinin kullanımı ve mızrap, tezene gibi aralarla çalma denemeleri gerçekleşmiştir.
Mızrap veya tezene ile çalım ilk olarak 14.yy’dan sonra Osmanlı sarayı çevresinde görülmüştür. Osmanlı sarayında sazların seslerini yükseltmek için metal tel ve mızrap kullanımı halka ancak Cumhuriyet döneminde etki etmiştir. Bunun sebebiyse halkın o dönemde fakir olmasından dolayı metal teli henüz bulamamasındandır. Aynı zamanda mızraba geçişi önemsemeyen el ile şelpe dediğimiz tekniği devam ettiren ustalar da olmuştur. Şelpe vuruş teknikleri zor görünsede emek verildikten sonra güzel işler ortaya çıkar.
Özellikle Alevi-Bektaşi geleneğinde mızrap kullanımı çok sonralarda önemsenip kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönem 20.yy ortalarıdır. Kapalı bir geleneğe sahip olan Alevi-Bektaşi geleneği o dönemde de şelpe tekniğini geliştirmiştir.Her ne kadar halk tarafından tam anlamıyla bilinmesede bağlamada parmak vurma tekniği diyede nitelendirilir.
Şelpe çalma tekniği aynı zamanda pençe atma tekniğidir. Bu teknik mızrap ile terkedilmiş olsa da tekrardan canlanmıştır.
Şelpe Tekniği Nasıl Yapılır?
Tellere alttan yukarıya doğru bir şekilde vurma ya da yukarıdan aşağıya doğru bir şekilde vurma, tel çekme ve parmak vurma gibi tekniklerle yapılmaktadır. İki el de bağlamanın sapındadır. Bir elimiz nota basarken diğer elimiz sapta notanın basılı olduğu tele basarak ses çıkmasını sağlar.
Bağlamada Şelpe Tekniği oldukça önemli bir konudur.Bağlama hakkında kapsamlı bilgi için lütfen Bağlama Kursu İzmir yazımıza göz atın.
Şelpe bağlama da genellikle Arif Sağ ve Erdal Erzincan‘ın tarzıyla örtüşmektedir.eğer ki internette şelpe türküneli arıyorsanız youtube üzerinden bu üstadların videolarını izlemelisiniz.
